Na najbliższym posiedzeniu Sejmu w dniu 26 stycznia 2023 roku odbędzie się pierwsze czytanie Rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Druk 2932), która jest transpozycją dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europy (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającą dyrektywę Rady 2010/18/UE (powszechnie zwaną Dyrektywą work-life balance).

 Proponowane zmiany w wyżej wymienionym projekcie dotyczą warunków funkcjonowania polskich rodzin po urodzeniu się dziecka. Poniżej przedstawiamy najważniejsze kwestie, na które chcielibyśmy zwrócić uwagę publiczną. Budzą one nasze wątpliwości, gdyż nie służą polskim rodzinom. Przedstawiamy też propozycje zmian, które w naszej ocenie, sprawią, że dyrektywa realnie spełni swoje cele. Przy obecnym kształcie obawiamy się, że będzie to martwe prawo lub będzie służyło tylko najzamożniejszym.

WYSOKOŚĆ ZASIŁKU DLA OJCÓW ZA 9 TYGODNI NIEPRZENASZALNEGO URLOPU RODZICIELSKIEGO

Zasiłek na poziomie 70% jest niezgodny z zapisami dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europy (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającą dyrektywę Rady 2010/18/UE (dalej określana jako Dyrektywa work-life balance)

Art. 8 punkt 3 Dyrektywy work-life balance stanowi:

„W odniesieniu do urlopu rodzicielskiego, o którym mowa w art. 5 ust. 2 (przypis: okres nietransferowalny urlopu rodzicielskiego), takie wynagrodzenie lub świadczenie są określane przez państwo członkowskie lub partnerów społecznych i muszą zostać ustalone w taki sposób, aby ułatwić korzystanie z urlopu rodzicielskiego przez oboje rodziców.”

• Zasiłek chorobowy jest płatny na poziomie 80%.
• Ojcowie w Polsce przeważnie zarabiają więcej i utrata 30% ich wynagrodzenia dla gospodarstwa domowego będzie dotkliwa, a wręcz uniemożliwi skorzystanie ze świadczenia.
• Mamy wykorzystujące łączny roczny urlop macierzyński i rodzicielski otrzymują 80% wynagrodzenia.

70% to dyskryminacja ojców i rodzin w gorszej sytuacji finansowej.

Proponujemy do wyboru trzy warianty poprawki do Rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Druk 2932), dalej określany jako Projekt.

Wariant nr 1

– zwiększenie odpłatności dla drugiego rodzica z 70% na 90%

Zmiana polegałaby na prostej zmianie z 70 na 90 % wysokości zasiłku, tj. zmianie Artykułu 11 punkt 4) podpunkt c) Projektu, a konkretnie treści punktu 3f, który ma być dodany do artykułu 31 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa:

„3f. Zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w części przysługującej drugiemu rodzicowi dziecka, o której mowa w art. 1821a § 4 Kodeksu pracy, wynosi 90% podstawy wymiaru zasiłku.”

 WAŻNE: Jak Rząd uzasadnia proponowane 70%? Twierdząc, że zgodnie z aktualnym Kodeksem pracy zasiłek macierzyński podczas urlopu rodzicielskiego wynosi 60%, zatem Projekt polepsza sytuację uprawnionych. Ten argument nie ma uzasadnienie w rzeczywistości. Powszechna praktyka jest taka, że mamy łączą 100 % płatny urlop macierzyński i 60% płatny rodzicielski. Dzięki temu przez cały rok pobierają zasiłek w wysokości 80%.

Można domniemywać, że intencją rządu przy podnoszeniu płatności do 70% za rodzicielski, było nie zaszkodzenie matkom, a nie zmotywowanie ojców do korzystania z urlopu rodzicielskiego.

Zasiłek chorobowy jest płatny w Polsce na poziomie 80%. Wydaje się, że jest to minimum, które powinno zostać zapisane w Projekcie. Gdyby pozostawić obecne propozycje Projektu, to biorąc pod uwagę praktykę większości mam polegającą na pobieraniu rocznego zasiłku macierzyńskiego w wysokości 80%, po zmianie mamy będą uprawnione do 81,5%, ale ojcowie tylko do zasiłku w wysokości 70%.

Wariant nr 2

– „bonus dla rodziny” czyli wyrównanie zasiłku do 100% podstawy ojcu i matce w przypadku wykorzystania przez oboje 9 tygodni nieprzenaszalnego urlopu rodzicielskiego, za okres tych 9 tygodni.

Zmiana Projektu polegałaby na zmianie Artykułu 11 punkt 4 podpunkt c) Projektu, a konkretnie dodaniu punktu 3i do artykułu 31 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, który to punkt miałby następującą treść:

 „3i. Rodzicom, którzy korzystają z urlopu rodzicielskiego w wymiarze przynajmniej 9 tygodni każdy, przysługuje bonus w wysokości wyrównania zasiłku macierzyńskiego do 100% za nietransferowalną część 9 tygodni urlopu rodzicielskiego każdego z rodziców.”

 WAŻNE: 2 wariant poprawki bardziej równomiernie gratyfikuje i kobietę i mężczyznę za podział opieki na dziećmi. Kobiety również są wynagradzane za taką decyzję. Światopogląd i zdanie kobiety są kluczowe przy podejmowaniu przez ojca decyzji o skorzystaniu z urlopu rodzicielskiego.

Wariant 3

– wdrożenie propozycji Rzecznika Praw Obywatelskich Marcina Więcka, który apeluje o to, aby poziom zasiłku macierzyńskiego za 9 tygodniu nieprzenaszalnego urlopu rodzicielskiego wynosił 100% zarówno dla matki jak i ojca dziecka.

 To rozwiązanie jest relatywnie proste do realizacji i nie wymaga tylu zmian w obszarze zasiłków ile zaproponował Rząd w Projekcie. Wystarczyłoby tylko zmienić wysokość zasiłku za 9 tygodniu nieprzenaszalnego urlopu.

 

POZBAWIENIE PRAW DO DODATKOWYCH 9 TYGODNI URLOPU RODZICIELSKIEGO W WYNIKU OPÓŹNIENIA WDROŻENIA DYREKTYWY WORK-LIFE BALANCE W POLSCE

Termin na wdrożenie Dyrektywy work-life balance upłynął 2 sierpnia 2022 r.

Prawie półroczne opóźnienie we wdrożeniu Dyrektywy work-life balance w Polsce spowodowało pozbawienie części rodziców prawa do dodatkowych 9 tygodni urlopu rodzicielskiego dla ojców – rodziców, z których część liczyła na wejście dyrektywy w terminie i planowała kwestie zawodowo-opiekuńcze przy założeniu wydłużenia się urlopu rodzicielskiego o 9 tygodni.

Gdyby dyrektywa została wdrożona o czasie, rodzice, którzy w dniu wejścia w życie ustawy mieli prawo do urlopu rodzicielskiego lub byli w trakcie urlopu rodzicielskiego, zyskaliby możliwość wydłużenia tego urlopu o kolejne 9 tygodni tylko dla ojców.

Ta strata może dotyczyć nawet 94.500 dzieci w Polsce – średnio tyle dzieci urodziło się w przedziale czasowym sześciu miesięcy, z prawem matki do urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego (średnio w Polsce prawo do urlopu ma 60% matek rodzących dzieci).

 

Wraz z pokrzywdzonymi rodzicami postulujemy o przyznanie Rodzicom, którzy w dniu 2 sierpnia 2022 r. przebywali na urlopie rodzicielskim, prawa do skorzystania z dodatkowego, 9-tygodniowego urlopu rodzicielskiego oraz dla dzieci posiadających zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” prawa do skorzystania z wydłużonego urlopu rodzicielskiego.

 

ROZŁĄCZNE WYKORZYSTANIA URLOPU RODZICIELSKIEGO I URLOPU MACIERZYŃSKIEGO

Postulaty o równości płci, o których mówi dyrektywa są możliwe do zrealizowania, jeśli ojcowie będą korzystać ze swojej części urlopu rodzicielskiego samodzielnie, bez obecności matki dziecka. Daje to szanse ojcom na budowanie pozycji równoprawnego i niezależnego opiekuna dziecka, a nie pomocnika matki dziecka.

Za wprowadzeniem zapisu o rozłączeniu wykorzystania urlopu rodzicielskiego i macierzyńskiego przemawia też kwestia luki opiekuńczej w Polsce i efektywności wydatkowania środków publicznych. Wykorzystanie przez ojców 9 tygodni po tym jak swój urlop zakończy matka sprawi, że dzieci będą mogły dłużej pozostać pod opieką swoich rodziców, a rodzice będą mogli odroczyć moment korzystania ze żłobka, niani czy pomocy innej osoby.

Warto dodać, że publiczne oraz żłobki dofinansowywane ze środków publicznych nie odpowiadają skali zapotrzebowania. Tylko 15,5% (GUS, 2021) dzieci korzysta z opieki żłobkowej.

Postulujemy zatem zmianę Projektu polegającą na zmianie Artykułu 1 punkt 26) Projektu, a konkretnie zmianie artykułu 182^1c Kodeksu pracy,  który to artykuł miałby następującą treść:

 „Art. 1821c. Urlop rodzicielski następuje po urlopie macierzyńskim i jest udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w 5 częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.”

 

KWESTIA URLOPU OPIEKUŃCZEGO

Zwracamy uwagę, że urlop opiekuńczy w wymiarze 5 dni w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych powinien być urlopem płatnym.

Również katalog osób określony w Projekcie jako „§ 2. Za członka rodziny, o którym mowa w § 1, uważa się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka.” nie obejmuje rodzeństwa. To właśnie rodzeństwo po śmierci rodziców sprawuje najczęściej opiekę na osobą zależną. Postulujemy o dodanie rodzeństwa do katalogu osób określanych w Projekcie jako członkowie rodziny.