Z jakich uprawnień mogą korzystać rodzice dzieci urodzonych w 2024 roku?
Według zapowiedzi partii, które tworzą nowy rząd, polskich pracowników już w 2024 r. czekają spore zmiany. Wizja reform rynku pracy, zawarta w umowie koalicyjnej, skupia się m.in. na dążeniu do równości płci i wsparciu kobiet w powrocie do pracy po urodzeniu dziecka. Na co już mogą liczyć rodzice a co jest w planach nowego rządu?
Krok w kierunku równości rodzicielskiej
W kwietniu 2023 r. w Polsce weszła w życie unijna dyrektywa work-life balance, która między innymi zmieniła sytuację ojców i nadała im indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego oraz 9-tygodniową część urlopu nietransferowalnego. Co to znaczy w praktyce? Jeśli tata nie wykorzysta tych 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, to one przepadną (nie może ich przekazać mamie).
Na wyniki tych regulacji nie trzeba było długo czekać. Dane ZUS od maja 2023 wskazują na znaczący wzrost liczby ojców korzystających z urlopu rodzicielskiego. Na koniec listopada było ich już ponad 12,000 (versus 3700 w całym 2022 roku).
Urlopy rodzicielskie dla ojców to największa, ale nie jedyna zmiana w prawie. O czym jeszcze powinni wiedzieć rodzice dzieci urodzonych 2024 roku?
Zmiany w urlopie rodzicielskim
• Wymiar urlopu rodzicielskiego wynosi 41 tygodni (ciąża pojedyncza) i 43 tygodni (ciąża mnoga), w tym 9 tygodni jest zarezerwowane dla drugiego rodzica.
• Urlop rodzicielski jest prawem indywidualnym, co oznacza, że ojciec dziecka może wziąć urlop rodzicielski niezależnie od zatrudnienia matki.
• 9 tygodni z wymiaru urlopu rodzicielskiego jest nieprzenoszalne i przypisane indywidualnie do każdego rodzica.
• Urlop rodzicielski w sumie można podzielić maksymalnie na 5 części.
• Wniosek o dodatkowe 9 tygodni urlopu rodzicielskiego należy złożyć w zakładzie pracy rodzica, który będzie korzystał z urlopu.
• Samozatrudniony rodzic nie ma prawa do urlopu rodzicielskiego, ale może uzyskać zasiłek macierzyński za 9 tygodni.
• Rodzice dziecka, u którego zdiagnozowano nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą jego życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu (tj. posiadającego zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”) mają prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze 65 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka (przy jednym porodzie) i 67 tygodni w przypadku urodzenia 2 i więcej dzieci (przy jednym porodzie).
• Zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego wynosi 70% podstawy wynagrodzenia (Tak! Nawet tata, który wykorzystuje urlop rodzicielski, z punktu widzenia prawa pobiera zasiłek macierzyński).
• Mama dziecka może złożyć wniosek o uśrednienie zasiłku macierzyńskiego za cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego (52 tygodnie). Wtedy wyniesie on 81,5% podstawy wynagrodzenia.
Zmiany w urlopie ojcowskim
Niezależnie od urlopu rodzicielskiego, ojcom nadal przysługuje urlop ojcowski. Przypomnijmy, że jego podstawową funkcją jest opieka nam dzieckiem i matką w połogu. Dlatego zgodnie z wymogami dyrektywy work life-balance skróceniu uległ czas na wykorzystanie tego świadczenia.
• Czas na wykorzystanie urlopu ojcowskiego został skrócony do 1 roku życia dziecka.
• Urlop ojcowski wynosi 2 tygodnie.
• Zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego wynosi 100% podstawy wynagrodzenia.
Dodatkowe uprawnienia wynikające z dyrektywy work-life balance
• Rodzic wychowujący przynajmniej jedno dziecko do lat 8 może złożyć wniosek o elastyczną organizację czasu pracy.
• Pracownicy mają prawo do 2 dni urlopu rocznie z powodu działania siły wyższej z prawem do 50% wynagrodzenia.
• Pracownicy mają prawo do 5 dni urlopu opiekuńczego (bez wynagrodzenia) na opiekę nad członkami rodziny.
Wszystkie nowe prawa po urodzeniu się dziecka jakie weszły już w życie można pobrać w formie informatora na portalu prowadzonym przez Fundację Share the Care, pod linkiem: https://teamrodzina.pl/prawa-taty/
Dofinansowanie do żłobków
Rodzice mogą wnioskować o obniżenie opłaty za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna. Prawo do dofinansowania nie zależy od dochodów rodziny.
Dofinansowanie wynosi maksymalnie 400 zł miesięcznie na dziecko, ale nie więcej niż wysokość opłaty za pobyt w placówce.
Dofinansowanie przysługuje jeśli:
• jesteś rodzicem lub opiekunem prawnym dziecka
• dziecko uczęszcza do żłobka, klubu dziecięcego lub korzysta z opieki dziennego opiekuna
• nie otrzymujesz na to dziecko rodzinnego kapitału opiekuńczego
Wnioski należy składać do ZUS za pośrednictwem, platformy PUE ZUS lub aplikacji ZUS, Portalu empatia.mpips.gov.pl oraz bankowości elektronicznej
Nowości jakie czekają rodziców w 2024 roku
Świadczenie 800+
Już od 1 stycznia 2024 roku wysokość świadczenia wychowawczego w ramach programu Rodzina 800+ (wcześniej Rodzina 500+) będzie wynosić 800 zł miesięcznie na dziecko. Świadczenie przysługuje bez względu na dochód osiągany przez rodzinę czy aktywności zawodowej rodziców.
Zmiana wysokości świadczenia wychowawczego z kwoty 500 zł na 800 zł będzie dokonywana z urzędu i nie będzie wymagała złożenia dodatkowych wniosków ani decyzji.
Nowe wnioski należy złożyć do ZUS przez Internet za pośrednictwem: Platformy PUE ZUS lub aplikacji ZUS, Portalu empatia.mpips.gov.pl, bankowości elektronicznej.
„Babciowe”
W tym roku planowane jest wprowadzenie zapowiadanego już „Babciowego”.
Jest to świadczenie w ramach programu Aktywna Mama. Otrzymają go matki potrzebujące wsparcia przy opiece nad małym dzieckiem, kiedy zdecydują się na powrót do pracy. To świadczenie ma zachęcacać mamy do aktywności zawodowej.
Według zapowiedzi, „babciowe” wyniesie 1500 zł miesięcznie.
Warunki otrzymania „babciowego”:
• Powrót do pracy – świadczenie będzie przysługiwało matkom, które zdecydują się na powrót do pracy po urodzeniu dziecka. Jest to kluczowy warunek, który ma na celu nie tylko wsparcie finansowe rodzin, ale także stymulowanie aktywności zawodowej kobiet.
• Dochód na poziomie minimalnym – aby kwalifikować się do programu, dochód rodzica musi być minimum na poziomie najniższego krajowego wynagrodzenia.
• Świadczenie to przysługuje mamom z dziećmi poniżej trzeciego roku życia.
Czy te zmiany pokrywają się z oczekiwaniami młodych rodziców?
Aspiracje Polaków są jasne. Badanie CBOS dotyczące preferowanych modeli rodziny wyraźnie wskazują, że najbardziej popularnym modelem jest związek oparty na partnerstwie między kobietą a mężczyzną. Chodzi o sytuację, w której oboje partnerów pracuje i wspólnie zajmuje się domem i dziećmi.
Za takim modelem w grudniu 2020 roku opowiedziało się 58% Polaków i Polek. Warto podkreślić, że w porównaniu z badaniem realizowanym w 2013 roku znacznie wzrosło poparcie dla tego modelu partnerskiego (o 12 punktów procentowych w porównaniu z badaniem realizowanym w 2013 roku). Jednocześnie zmalało wybieranie modeli obciążających głównie kobiety jako najlepszych dla rodziny.
Rzeczywistość jednak wygląda inaczej. Obowiązki domowe są wykonywane w większości przez kobiety i to one głównie odpowiadają za opiekę nad dziećmi. Badania Polskiego Instytutu Ekonomicznego badające rodziców dzieci do 9 roku życia pokazują, że nawet w parach gdzie oboje rodziców pracuje na cały etat to w aż 68% przypadkach kobieta jest głównie odpowiedzialna za opiekę nad dziećmi. Taka prawidłowość utrzymuje się również w sytuacji, kiedy kobieta zarabia więcej niż mężczyzna, czyli de facto jest głównym żywicielem rodziny. Podobnie sytuacja wygląda przy podziale obowiązków domowych – u 55% rodzin to na barkach głównie kobiety spoczywa wykonanie większości zadań.
Nasuwa się zatem wniosek, że mimo aspiracji istnieją bariery, które uniemożliwiają realizację wybranego modelu życiowego. W ocenie Fundacji Share the Care, pierwszym krokiem do zamiany tego stanu rzeczy są regulacje prawne a wdrożenie dyrektywy work-life balance to ważny krok w kierunku równości.
Ważni pracodawcy
Promowaniu dyrektywy work-life balance powinno towarzyszyć zaangażowanie pracodawców w tworzenie kultury organizacyjnej wspierającej równość rodzicielską. Próg zaangażowania jest niski, bo już samo informowanie o nowych świadczeniach dla ojców to bardzo duży i ważny krok naprzód. Warto podkreślać przy tym, że to rozwiązanie prawne służy kobietom, mężczyznom, dzieciom, ale i pracodawcom.
Na partnerstwie zyskują wszyscy
Warto podkreślić, że na tej zmianie zyskają wszyscy. Ojcowie po urlopie rodzicielskim w większym stopniu zajmują się dziećmi, mają z nimi lepszą relację a przede wszystkim stają się równoprawnym, samodzielnym opiekunem.
Mamy, które decydują się podzielić urlopem rodzicielskim z tatą dziecka, zyskują prawdziwego partnera w codziennych sprawach, dzięki czemu nie mają poczucia, że „wszystko jest na ich głowie”. Co więcej z badań przeprowadzonych przez naukowców z Harvardu, wynika, że dzieci pracujących mam radzą sobie lepiej w życiu zawodowym od dzieci, których mamy nie pracowały.
Dzięki temu, kobiety mają szansę na sprawniejszy powrót do pracy i kontunuowanie kariery zawodowej. To przekłada się na ich lepszą pozycję na rynku pracy, w tym zmniejszanie luki płacowej.
Doświadczenia krajów skandynawskich, w tym Islandii, która podział urlopu rodzicielskiego wdrożyła już w 2000 roku wyraźnie pokazują, że czym większa część nietransferowalna urlopu rodzicielskiego dla ojców, tym mniejsze dysproporcje w aktywności zawodowej kobiet i mężczyzn, a tym samym mniejsze nierówności na rynku pracy.
Kobiety są zdecydowanie niedostatecznie reprezentowane na globalnym rynku pracy, a kiedy pracują, zarabiają mniej niż mężczyźni. Zeszłoroczna laureatka Nobla w dziecinie ekonomii Claudia Goldin wykazała, że większość różnicy w dochodach występująca obecnie między mężczyznami i kobietami wykonującymi ten sam zawód, powstaje w dużej mierze wraz z narodzinami pierwszego dziecka. „Warto podkreślić, że oboje tracą” – powiedziała w zeszłym roku na blogu Social Science Bites Goldin. „Mężczyźni rezygnują z czasu spędzanego z rodziną, a kobiety często rezygnują z kariery”.
Wspomniane wcześniej badanie Polskiego Instytutu Ekonomicznego wskazuje z kolej, że największe zadowolenie z życia deklarują te pary, które dzielą się obowiązkami domowymi po równo.
Warto również dodać, że Islandia zmieniła politykę społeczną i wdrożyła podział urlopów rodzicielskich, kierując się dobrem dziecka i jego prawem do budowania bezpiecznej więzi z obojgiem rodziców.
Szukasz szczegółowych informacji o prawach przysługujących tatom po urodzeniu się dziecka?
Znajdziesz je na przewodniku PRAWA TATY
