Amerykańska ekonomistka Claudia Goldin otrzymała tegoroczną Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii za badania nad sytuacją kobiet na rynku pracy. Wykazała, że większość różnicy w dochodach występuje obecnie między mężczyznami i kobietami wykonującymi ten sam zawód i że powstaje ona w dużej mierze wraz z narodzinami pierwszego dziecka.

Królewska Szwedzka Akademia Nauk przyznała Nagrodę im. Alfreda Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych w 2023 r. badaczce Claudii Goldin z Uniwersytetu Harvarda w Cambridge w USA. Amerykańska ekonomistka otrzymała nagrodę za swoją pracę ujawniającą przyczyny głęboko zakorzenionych nierówności płac i nierówności na rynku pracy między mężczyznami i kobietami.

„Tegoroczna laureatka w dziedzinie nauk ekonomicznych, Claudia Goldin, przedstawiła pierwszy kompleksowy opis zarobków kobiet i ich udziału w rynku pracy na przestrzeni wieków. Jej badania ujawniają przyczyny zmian, a także główne źródła utrzymującej się różnicy między płciami,” –  podkreślono w oficjalnym oświadczeniu uzasadniającym decyzję o przyznaniu nagrody.

Noblistka okrzyknęła tę decyzję „nagrodą za wielkie idee i długoterminowe zmiany”. „Nadal istnieją duże różnice między kobietami i mężczyznami pod względem tego, co robią i jak są wynagradzani. Pytanie brzmi: dlaczego tak jest?” – powiedziała noblistka agencji Reuters, wyjaśniając, że jej badania pozwalają odpowiedzieć na to pytanie.

Źródło nierówności 

Kobiety są zdecydowanie niedostatecznie reprezentowane na globalnym rynku pracy, a kiedy pracują, zarabiają mniej niż mężczyźni. Claudia Goldin przeczesała archiwa i zebrała dane z ponad 200 lat w Stanach Zjednoczonych, co pozwoliło jej pokazać, jak i dlaczego różnice w zarobkach i wskaźnikach zatrudnienia między płciami zmieniały się w czasie.

Goldin wykazała, że udział kobiet w rynku pracy nie wykazywał tendencji wzrostowej przez cały ten okres, ale raczej tworzył krzywą w kształcie litery U. Udział zamężnych kobiet spadł wraz z przejściem od społeczeństwa agrarnego do przemysłowego na początku XIX wieku, ale następnie zaczął rosnąć wraz z rozwojem sektora usług na początku XX wieku. Goldin wyjaśniła ten wzorzec jako wynik zmian strukturalnych i ewoluujących norm społecznych dotyczących obowiązków kobiet w domu i rodzinie.

W XX wieku poziom wykształcenia kobiet stale wzrastał i w większości krajów o wysokich dochodach jest obecnie znacznie wyższy niż w przypadku mężczyzn. Laureatka wykazała, że dostęp do pigułki antykoncepcyjnej odegrał ważną rolę w przyspieszeniu tej rewolucyjnej zmiany, zapewniając nowe możliwości planowania kariery.

Równi w domu – równi w pracy

Pomimo modernizacji, wzrostu gospodarczego i wzrostu odsetka zatrudnionych kobiet w XX wieku, przez długi czas różnica w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn prawie się nie zmniejszała.

Według Goldin, częścią wyjaśnienia jest to, że decyzje edukacyjne, które wpływają na możliwości kariery przez całe życie, są podejmowane w stosunkowo młodym wieku. Jeśli oczekiwania młodych kobiet są kształtowane przez doświadczenia poprzednich pokoleń (na przykład ich matek, które nie wróciły do pracy, dopóki ich dzieci nie dorosły), to rozwój będzie powolny.

Historycznie, znaczną część różnic w zarobkach kobiet i mężczyzn można wyjaśnić różnicami w wykształceniu i wyborach zawodowych. Obecnie, co wyzkazała laureatka Nagrody Nobla, większość różnic w zarobkach między mężczyznami i kobietami wykonującymi ten sam zawód powstaje głównie wtedy, gdy mają dzieci. „Warto podkreślić, że oboje tracą” – powiedziała w zeszłym roku na blogu Social Science Bites Goldin. „Mężczyźni rezygnują z czasu spędzanego z rodziną, a kobiety często rezygnują z kariery”.

„Ta nagroda dla Claudia Goldin, utwierdza nas tylko w przekonaniu, co do słuszności idei ‘share the care’, którą propaguje nasza fundacja. Równość na rynku pracy i równość rodzicielska, to dwie strony tej samej monety. Badania, które to jednoznacznie potwierdzają oraz fakt, że wręczenie tej nagrody następuje w roku, kiedy w Polsce została wdrożona dyrektywa work-life balance napawa nas dużym optymizmem” – komentuje przyznanie nagrody Nobla Karolina Andrian, prezeska Fundacji Share the Care.

Potencjał kobiet na rynku pracy

Na konferencji prasowej na Harvardzie Goldwin powiedziała, że kobiety w historii często były „ukryte i nie otrzymywały wynagrodzenia” za wykonywanie tej samej pracy, za którą płacono mężczyznom. „Z czasem opuściły arenę domu, rodzinnego gospodarstwa rolnego lub rodzinnej firmy i przeniosły się na szerszą arenę produkcji rynkowej” – powiedziała. „Stały się pracownicami, zaczęły zarabiać na życie dla siebie i swoich rodzin. Ich życie bardzo się zmieniło, ale rynek pracy i polityka rządów często reagują wolniej”.

„Zrozumienie roli kobiet w miejscu pracy jest ważne dla społeczeństwa. Dzięki przełomowym badaniom Claudii Goldin wiemy teraz znacznie więcej o czynnikach leżących u podstaw tego zjawiska i przeszkodach, które mogą wymagać rozwiązania w przyszłości” – powiedział Jakob Svensson, przewodniczący Komitetu Nagrody w dziedzinie Nauk Ekonomicznych.

Randi Hjalmarsson, członek komitetu Nagrody Ekonomicznej, podkreśliła, że odkrycia Goldin „mają ogromne implikacje społeczne” i zacytowała słowa samej Goldin: „Poprzez ostateczne zrozumienie problemu i nazwanie go po imieniu, będziemy w stanie wytyczyć lepszą drogę naprzód”.

Claudia Goldin urodziła się w 1946 roku w Nowym Jorku. Tytuł doktora uzyskała w 1972 roku na Uniwersytecie w Chicago, IL, USA. Jest profesorem na Uniwersytecie Harvarda w Cambridge. Goldin jest dopiero trzecią kobietą, która otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii i pierwszą, która wygrała ją sama, a nie w zespole z innymi naukowcami.